Tương truyền Mễ Phất khi làm huyện lệnh huyện Vô Vi, tỉnh An Huy đã từng xét xử một vụ án như thế này.
– Có ông già Lý làm nghề buôn bán, đến nha huyện khóc lóc kể rằng ba nhà hàng xóm chịu tiền của ông ta cứ ì ra không chịu trả, một người hàng xóm là Hầu Sơn, nói muốn nhập một lô hàng lâm thổ sản, vay hết toàn bộ số bạc của ông Lý, hai người kia tên là Mã Hữu Đức và Chu Tiến Thành nói là muốn giúp ông già Lý đổi mặt hàng liền đem toàn bộ số hàng của ông đi. Nhưng toàn là những người có vay mà không chịu trả, hàng lấy đi không thấy đưa về khiến cho trong tay ông không còn một đồng xu.
Mễ Phất liền cho gọi ba người hàng xóm kia đến đối chất, bọn chúng đều đồng thanh:
– Người buôn bán rất coi trọng việc thanh toán đứt tiền bạc hàng hoá, dù có chịu tiền cũng phải có bằng chứng. Ông ấy không bằng, không chứng, rõ ràng là vu cáo.
Ông già Lý luôn miệng kêu oan:
– Đại lão gia minh xét, ba vị hàng xóm ác độc này bắt nạt tiểu nhân không biết chữ nên những văn tự vay nợ toàn là giả đối. May mà tiểu nhân đã phòng bị từ trước, ghi chép vào sổ sách, xin đại lão gia xem xét.
Nói đoạn dâng lên một cuộn tranh vẽ:
– Ba người hàng xóm cũng không nhân nhượng, nói:
Cái tờ giấy vẽ nhăng vẽ cuội này mà cũng gọi là sổ sách à? Mễ Phất cầm cuộn tranh lên xem, thấy mấy bức họa tuy vẽ rất vụng về nhưng hình tượng có thể phân biệt được. Ông nhìn chăm chú một lúc, suy đi tính lại rồi nói với ba người hàng xóm:
– Cuộn tranh này đúng là bằng chứng thật, bằng chứng rõ ràng không thể chối cãi, các ngươi còn chối được không?
Ba tên hàng xóm vẫn không chịu nhận. Mễ Phất chỉ một bức tranh, nói:
Đọc thêm: Lý Nguyên Hạo dựng cờ bào lão
– Ở đây vẽ một con khỉ lưng dựa vào ngọn núi đang ăn hàng lâm thổ sản: Chẳng lẽ không phải là tên Hầu Sơn nhà ngươi vay bạc của ông ấy buôn bán hàng lâm thổ sản hay sao?
Sau đó ông lại chỉ bức hoạ khác, nói:
– Con ngựa thồ hàng này, dưới vó có một đứa bé, nhưng ngựa co chân không giẫm lên người đứa bé, đó là chẳng phải là Mã Hữu Đức hay sao? Hàng con ngựa này thồ chính là hàng hoá ngươi chuyển từ nhà ông Lý ra.
Mễ Phất lại chỉ một bức khác, nói;
– Xem con lợn này đang dũi thức ăn ở trong cổng thành, những thức ăn này đều là đồ người ta ăn, rõ ràng là chỉ tên Chu Tiến Thành nhà ngươi chuyển hàng từ cửa hàng của ông Lý ra.
Khi thẩm lý vụ án này, Mễ Phất đã mời tất cả bà con xóm giềng của ông già Lý đến xem xử. Trong đó có không ít những người chính nghĩa. Bởi vì trước đây họ thấy ông già Lý không đưa ra sổ sách, lại không giảng giải được nội dung của các bức tranh cho nên cũng không dám nói gì. Nay thấy Mễ Phất vừa nhìn đã thấu hiểu được chân tướng sự thực nên đều xôn xao đứng ra làm chứng, nói họ đã từng tai nghe mắt thấy ba người kia vay tiền, chuyển hàng của ông già Lý. Còn ba người kia buôn bán càng ngày càng phát đạt trong khi ông già Lý lại trở thành kẻ trắng tay.
– Mễ Phất mắng bọn Hầu Sơn:
Nhân chứng, vật chứng đều đủ cả, các ngươi còn muốn nói gì? Ba tên Hầu Sơn, Mã Hữu Đức, Chu Tiến Thành thấy không thể chối cãi nổi đành phải đem vốn lãi hoàn trả lại cho ông già Lý ngay. Ông Lý thu lại được tiền vốn, làm ăn buôn bán lại trở nên phát đạt, thịnh vượng.
