Vu Trọng Văn đã từng làm quan to trong triều nhà Tùy. Khi ông còn nhỏ, có một năm, ở trong thôn có nhà họ Nhiệm và nhà họ Đỗ đều mất một con bò.
– Cả hai nhà đều dốc sức bảo nhau đi tìm ở khắp nơi, tìm mãi mà cũng chẳng thấy con nào. Về sau có người tìm được một con hai nhà đều tranh nhau nhận đó là bò của mình. Hai bên tranh chấp mãi không thôi, họ cùng kiện nhau lên tận quan châu. Quan châu cũng chẳng biết xử cách nào, vụ án đành phải treo lại đấy.
Lúc bấy giờ, trưởng sử Ích Châu là Hàn Bá Tuấn, liền nói với quan châu:
– Vu Trọng Văn là một cậu bé thông minh dĩnh ngộ, sao ta chẳng bảo cậu ta đến xử án?
Quan châu thủng thẳng đáp:
– Người ta thường bảo ”mép chưa có râu, làm việc không sâu” là gì. Vụ án này đến người hai thứ tóc còn không xử nổi, huống chi là một đứa trẻ con?
Hàn Bá Tuấn nói:
– Đại nhân nói thế là không đúng rồi!
Nói xong, ông ta kể cho quan châu nghe câu chuyện Vu Trọng Văn năm lên chín tuổi cùng cha mình sang nước Tấn gặp Tấn Văn Công. Lần ấy, nhà vua đã hỏi Vu Trọng Văn:
– ”Nghe nói ngươi rất ham đọc sách, vậy chứ trong sách ghi chép những gì vậy”. Trọng Văn đã ung dung đáp lại: ”nhiều lắm ạ! Nào là phụng dưỡng cha mẹ, nào là phụng sự đất nước… nhưng trăm chữ ngàn câu, chẳng qua cũng không ngoài hai chữ ”trung hiếu” mà thôi ạ!” Tùy Văn Đế hết sức kinh ngạc trước khả năng khái quát giỏi như vậy của cậu bé, luôn miệng khen ”Nói hay lam! Nói giỏi lắm!”.
Đọc thêm: Thiếu niên hùng biện thắng sự ngông cuồng
Kể xong câu chuyện Hàn Bá Tuấn nói tiếp
– Thưa đại nhân, người có thể cứ cho cậu bé thử xử vụ án này xem sao được không.
Quan châu vui vẻ bằng lòng, bèn lệnh cho tả hữu mang thiếp hồng tới nhà họ Vu.
– Vu Trọng Văn nhận được thiếp mời và đến châu phủ, sau khi hỏi rõ sự việc, tủm tỉm cười nói:
Dạ bẩm vụ án này dễ xử thôi ạ!
– Nói thế xong, cậu xin báo cho hai nhà kia lùa hết đàn bò của mình đến bãi đất rộng trước cổng châu phủ, sau đó cậu hô lên:
Thả con bò kia ra!
– Vừa dứt câu, con bò ấy đã chạy một mạch sang đàn bò nhà họ Nhiệm.
Mọi người đứng xem quanh bãi reo lên:
– Đúng của nhà họ Nhiệm! Đúng là của nhà họ Nhiệm rồi!
Vu Trọng Văn liếc thấy nhà họ Đỗ có vẻ còn chưa chịu phục, bèn bảo:
– Xin hãy khoan đã! Xin hãy lùa riêng con bò kia ra.
Con bò được lùa riêng ra, Trọng Văn bảo sai dịch đấy roi đánh tới tấp vào con vật. Người của nhà họ Nhiệm chạy ra tìm hết cách can ngăn, họ giằng lấy cả roi trong tay sai nha. Còn người của nhà họ Đỗ thì chỉ đứng bên cạnh kêu lên: ”đừng đánh nữa! đừng đánh nữa”. Những tiếng kêu suông như kêu hộ, như người đóng kịch vậy thôi.
– Vu Trọng Văn thấy vậy, liền nghiêm giọng hỏi nhà họ Đỗ:
Nếu kiểm tra xác định con bò này không phải là của nhà các người, mà các người cứ khăng khăng đòi nhận, ngoài việc phải nộp phạt mười lần, còn phải chịu tội nặng đấy, có chịu không?
– Biết không che được mắt cậu bé này, nhà họ Đỗ buộc phải thừa nhận rằng mình đã nhận liều, vâng vâng dạ dạ, bẽn lẽn rút lui. Tiếng tăm về Vu Trọng Văn xử án như thần đã từ đó mà lẫy lừng.
