Tử Sản cười lớn lại nói tiếp. Trong quá trình trị vì quốc gia các quan lớn nhỏ không tránh khỏi những điều sai, sót, làm những việc không có lợi cho dân cho…
Thủ đô nước Trịnh có một ngôi trường học quận, mọi người thích tụ tập nhau lại nơi đây, ngày nào cũng ồn ào, náo nhiệt.
Hôm đó, vĩ đại phu trong triều là Nhiên Minh đi qua trường, thấy vài người xúm lại với nhau, tranh luận, mặt đỏ tía tai. Ông chú ý nghe ngóng thì ra, họ đang bàn luận những điều hay và không hay về các chính sự trong triều đình, bình phẩm ưu và khuyết điểm của các quan viên. Do đó, có nhiều ý kiến khác nhau, nên họ tranh cãi, mỗi lúc một to tiếng. Người đến mỗi lúc một nhiều, vòng trong vòng ngoài.
Nhiên Minh sầm mặt bỏ đi, tìm đến Tử Sản là khanh chấp chính lúc đó. Ông bất bình, nói:
– Dân chúng đến trường học không phải là để học lấy những điều có ích mà là đến để thi nhau nói năng bừa bãi đông tây. Tuy nhiên cũng có người nói điều tốt về triều đình, nhưng số người đả kích chính sự, oán trách nhà vua, phê phán các đại thần không phải là ít. Nếu những lời nói này lan truyền đi mọi nơi thì có lợi gì cho đất nước chứ? Dứt khoát phải dỡ bỏ trường học đi, xem họ còn đi đâu mà múa lưỡi?
Tử Sản xua tay mà nói:
– Dân chúng đang thích đến trường thì sao lại dỡ bỏ trường?
Nhiên Minh vội nói ngay:
– Ông ra mà nghe xem. Những lời nói của họ không hay gì cho triều đình cũng chẳng tốt gì với ông và tôi đâu!
Tử Sản vẫn bình tĩnh:
Đọc thêm: Tử Cống hùng biện về Khổng Tử
– Chúng ta hãy khoan nói đến chuyện ở trường học vội. Tôi có điều xin thỉnh giáo ông: Khi nước sông lên mạnh sắp làm vỡ đê, nên dùng lợi thế tháo đi một lượng nước hay là đắp cao đê lên để ngăn nước?”
Nên tháo nước đi. – Nhiên Minh nghĩ rồi nói.
– Còn nữa, khi có người có bệnh khó nói thì nên kể cả ra cho thầy thuốc biết mà trị bệnh hay là cứ che giấu không cho thầy thuốc biết? – Tử Sản lại hỏi.
Đương nhiên là nên nói rõ bệnh tình của mình cho thầy thuốc nghe: Nhiên Minh trả lời lần này rất nhanh.
– Cái này thì đúng, – Tử Sản cười lớn lại nói tiếp:
Trong quá trình trị vì quốc gia các quan lớn nhỏ không tránh khỏi những điều sai, sót, làm những việc không có lợi cho dân cho nước. Nếu dân chúng được nói ra những ý kiến của mình với các vị quan thì chúng ta có thể nhờ đó mà kịp thời uốn nắn những thiếu sót. Hiện nay ngôi trường học quận của chúng ta đúng là nơi để quần chúng lên tiếng. Nếu chúng ta dỡ bỏ nó đi, nhân dân sẽ không tụ tập nhau phê bình chính sự mà nén chặt toàn bộ tình cảm, bất mãn của mình vào trong lòng. Như vậy, không khác nào nước sông to, càng bịt chặt lại, sức đánh vào đê càng mạnh tạo thành mối nguy hiểm trầm trọng. Cũng giống như việc giấu bệnh, không nói với thầy thuốc để chuốc lấy tai ương vậy.
– Tử Sản nói đến đây, Nhiên Minh tỏ ý tâm phục khẩu phục, tán đồng:
Ngài nói đúng, ngôi trường này nên giữ nguyên. Nó có lợi cho triều đình cho vua và có lợi cho cả chúng ta.
