Sau khi đánh cho Viên Thiệu đại bại ở Quan độ, Tào Tháo chỉnh đốn lại binh mã, vượt Hoàng Hà bên phía bắc, đuổi riết Viên Thiệu. Không cam chịu phận thua trận, lại muốn báo thù rửa hận, Viên Thiệu lại thu gom số quân trong bốn châu của Hà Bắc, đến đóng quân ở Thương Đình, chuẩn bị tử chiến một phen với quân Tào Tháo.
– Quân của Tào Tháo và Viên Thiệu đối mặt cầm cự với nhau, bên nào cũng đặt bày thế trận. Đụng độ với nhau lần đầu, Sử Hoán bộ tướng của Từ Hoảng bên quân Tào chết bởi mũi tên nhọn của Viên Thượng con trai thứ ba của Viên Thiệu.
Mưu sĩ Trình Dục xin hiến kế:
– Cuối đời Tần, Hán Sở tranh hùng, hoàng đế Cao Tổ đã dùng kế mai phục mười phương khiến Hạng Vũ phải tự vẫn. Tại sao ta lại không bắt chước mà làm?
Tào Tháo nói:
– Mong ông hãy nói kỹ hơn!
Trình Dục nói:
Để quân ta rút về đến bờ Hoàng Hà, cho mười đội quân mai phục, dụ cho quân Viên Thiệu đuổi sát đến bờ sông rồi đánh quật lại.
Tả hữu kinh hãi nói:
– Như thế quân ta chẳng hoá ra nguy hiểm lắm sao?
Trình Dục nói:
Binh pháp có nói, đặt vào chỗ chết để mà sống. Quân ta không còn đường nào lui nữa, tất sẽ quyết đánh, chắc rằng có thể thắng thắng được Viên Thiệu.
Tào Tháo dùng mưu kế đó của Trình Dục, đem chia quân ra mỗi bên phải trái thành năm lộ. Trong đó bên trái: Đội một Hạ Hầu Đôn, đội hai Trương Liêu, đội ba Lý Điển, đội bốn Nhạc Tiến, Đội năm Hạ Hầu Uyên. Đội bên phải thì Đội một là Tào Hồng, đội hai Trương Cáp, đội ba Từ Hoảng, đội bốn là Vu Cấm, đội năm Cao Lãm. Hứa Chử làm tiên phong trung quân. Hôm sau người ngựa của mười đội đi trước, mai phục ở hai bên. Đến nửa đêm, Tào Tháo cùng Hứa Chử dẫn quân tiến lên, giả bộ đánh úp Viên Thiệu.
Viên Thiệu thấy vậy cười bảo:
– Tào Tháo phen này làm mồi cho cá rồi.
Đọc thêm: Kế khôn khéo đá túc cầu của Tào Tháo
Nói xong mang hết binh mã năm trai ra, đón đánh Hứa Chử. Hứa Chử thúc ngựa tháo lui. Viên Thiệu dồn quân đuổi tới tiếng hô giết vang lừng không ngớt. Chờ đến lúc trời sáng, Viên Thiệu ép Hứa Chử đến tận bờ sông. Quân của Tào Tháo đã hết đường lui, Tào Tháo hô lớn:
– Phía trước có quân đuổi tới, đằng sau đã hết đường lui, tại sao mọi người không quyết tử chiến một phen?
Quân của Tào Tháo nghe thấy thế, nhất loạt dồn sức xông lên đánh. Hứa Chử một mình một ngựa đi đầu, vung đao chém gần chục tướng lĩnh của quân Viên Thiệu.
– Quân của Viên Thiệu rối loạn, đành phải rút lui. Rút được một đoạn đường, bỗng lại thấy trống trận nổi thùng thùng, hai cánh quân của Hạ Hầu Uyên ở bên trái, Cao Lãm ở bên phải cùng xông ra, Viên Thiệu đem theo ba người con trai và một đứa cháu trai, liều chết xông ra mở một con đường máu. Lại chạy được chừng năm mười dặm bên trái là Nhạc Tiến, bên phải là Vu Cấm đem quân xông ra, giết cho quân Viên Thiệu xác phơi đầy đồng. Lại chạy vài dặm nữa, Lý Điển ở bên trái, Từ Hoảng ở bên phải, hai cánh quân cùng xông ra, cha con Viên Thiệu vừa đánh vừa run, chạy vào cửa trại, lệnh cho quân sĩ đào bếp nấu cơm ăn. Đang sắp sửa ăn cơm, Trương Liêu bên trái, Trương Cáp bên phải xông thẳng vào giữa trại, Viên Thiệu hoang mang lên ngựa dẫn quân chạy tới Thương Đình, người mệt ngựa chồn đang định xả hơi một chút, không ngờ ở phía sau đại quân của Tào Tháo đuổi tới, Viên Thiệu chạy thục mạng lẩn trốn. Đang đi thì Tào Hồng ở bên phải, Hạ Hầu Đôn ở bên trái dồn ra chặn ngang đường. Viên Thiệu kêu lên:
Nếu không liều chết một trận, chúng ta sẽ bị bắt sống mất thôi. Nói xong xông lên chém giết một trận, may mắn mà thoát khỏi vòng vây. Viên Thiệu ôm lấy các con khóc lóc hồi lâu, thở đài than rằng:
– Ta đã từng chiến chinh hàng chục trận, chưa có bao giờ thảm hại như hôm nay. Nói xong lệnh cho các bộ tướng về các nơi chỉnh đốn quân vụ, còn mình mang theo Viên Thượng đến Kế Châu dưõng bệnh.
