Năm 655 TCN, Tần Mục Công phái công tử Chấp đến nước Tấn cầu hôn cho mình. Tấn Hiến Công gả con gái cả cho Tần Mục Công, còn tặng cho một số nô bộc làm của hồi môn, trong đó có một nô bộc tên gọi Bách Lý Hề.
Ông vốn là quan đại phu của nước Ngu, nước đã bị mất, rất có tài năng. Tấn Hiến Công nguyên là muốn trọng dụng ông nhưng Bách Lý Hề lại thà chết chứ không chịu quy theo. Lần này, có vị đại thần tâu với Tấn Hiến Công:
– Bách Lý Hề không muốn làm quan thì cho hắn làm một nô bộc hồi môn thôi.
Khi công tử Chấp dẫn bọn Bách Lý Hề về nước, giữa đường Bách Lý Hề đã trốn chạy mất.
Sau khi Tần Mục Công và con gái cả của Tấn Hiến Công kết hôn, họ phát hiện trong danh sách những nô bộc hồi môn thiếu mất Bách Lý Hề liền truy hỏi công tử Chấp. Công tử Chấp nói:
– Một tên nô bộc chạy trốn thì có gì đáng kể.
Trong triều có một võ sĩ từ nước Tấn đến cậy nhờ, tên gọi là Công Tôn Chi liền giới thiệu một hồi về Bách Lý Hề, cho rằng ông ta là một bậc hiền tài rất mực. Thế là Tần Mục Công một lòng muốn tìm cho ra Bách Lý Hề.
Lại nói Bách Lý Hề trong lúc hoảng loạn đã tháo chạy đến biên giới nước Sở, bị quân Sở nghi là gian tế nên đã bắt giữ. Bách Lý Hề nói: Tôi là người nước Ngu, đi chăn trâu cho nhà giàu, đất nước bị diệt vong, tôi đành phải chạy nạn.
Quân Sở thấy ông già sáu, bảy mươi tuổi này dáng vẻ thật thà, không giống gian tế liền giữ ông lại để chăn trâu. Ông còn có tài nghệ chăn trâu, khéo nuôi trâu béo khoẻ nên mọi người đặt cho ông danh hiệu: ”Đại vương chăn trâu”. Vua nước Sở là Sở Thành Vương biết chuyện liền điều ông ra Nam hải chăn ngựa.
Đọc thêm: Sĩ Hội liều chết can vua
Về sau Tần Mục Công cuối cùng cũng dò la được tăm tích của Bách Lý Hề liền chuẩn bị một món lễ hậu, định phái người đi thỉnh cầu Sở Thành Vương đưa Bách Lý Hề đến nước Tần.
Công Tôn Chi nói:
– Điều đó một vạn lần không được. Nước Sở cho Bách Lý Hề chăn ngựa là vì không biết ông ta là một nhân sĩ đức hạnh tài năng. Nếu bệ hạ dùng lễ vật cao quý như thế để đổi lấy ông ta, chẳng hoá ra là nói với Sở Vương, bệ hạ muốn trọng dụng Bách Lý Hề sao? Như thế đời nào Sở Vương chịu thả cho ông ta đi?
Tần Mục Công hỏi:
– Thế khanh bảo làm thế nào để lấy ông ta về được?
Công Tôn Chi đáp:
Nên dựa vào trị giá của một nô bộc bình thường hiện nay, đem năm tấm da dê chuộc lấy ông ta.
Một vị sứ giả vâng lệnh đi gặp Sở Vương, nói:
– Chúng tôi có một tên nô tài tên gọi Bách Lý Hề, hắn đã phạm pháp, trốn đến quý quốc, xin cho chúng tôi chuộc hắn về để xét tội.
Nói đoạn dâng lên năm tấm da dê thượng hạng màu đen.
Sở Thành Vương chẳng cần suy nghĩ gì, lập tức ra lệnh nhốt Bách Lý Hề vào xe tù cho sứ giả nước Tần đem về.
Sau khi Bách Lý Hề bái kiến Tần Mục Công, Tần Mục Công mời ông làm Tướng quốc. Bách Lý Hề liền tiến cử bạn ông là Khiêm Thúc và các con trai của Khiêm Thúc là Tây Khất Thuật, Bạch ất Bính. Tần Mục Công bái Khiêm Thúc làm hữu tướng, bái Bách Lý Hề là tả tướng. Không lâu sau, con trai của Bách Lý Hề cũng đến nước Tần cậy nhờ, được Tần Mục Công bái làm tướng quân.
Chuyện năm tấm da dê đổi được năm vị hiền tài đã trở thành giai thoại thiên cổ.
