Nhà thơ Viên Mục là người có khí phách kiên cường, cương trực ngay thẳng, không vị quyền thế. Khi ông còn làm quan huyện ở huyện Thượng Nguyên, xử án thường lấy các kinh điển của nhà nho làm chuẩn mực, có phong thái nho lại nên rất được dân chúng suy tôn.
– Một hôm, Viên Mục tiếp nhận một vụ kiện. Nguyên do là có một người tên Lý Lang lấy vợ mới được năm tháng, cô vợ đã sinh một đứa con trai. Hàng xóm đều chế nhạo anh ta, nói vợ anh trước khi cưới là đồ mất nết. Lý Lang không chịu đựng nổi những lời ong tiếng ve, trong lòng cũng sinh nghi hoặc, cho rằng vợ đã lừa mình liền lấy lý do là vợ chửa trước khi cưới để kiện bố cô ta.
Viên Mục tiếp nhận vụ án, thấy rằng việc này tuy nhỏ nhưng lại liên quan đến hạnh phúc cả đời của hai nhà nên không dám lơ là. Để làm rõ sự việc, ông sai người đến nhà mẹ đẻ người vợ ngầm dò hỏi tình hình. Hàng xóm đều nói rằng cô gái này trước khi lấy chồng hành vi hết sức đúng mực, không bao giờ ra khỏi nhà, càng không có dấu hiệu tư thông với người khác. Hơn nữa cô ăn ở hiền thục, đối với bố mẹ hiếu thảo, hàng xóm láng giềng đều khen ngợi.
– Viên Mục thấy tình hình như thế liền truyền lệnh chính thức khai đường, công khai xét xử vụ án này, hai bên tố tụng đều đến đầy đủ, những người đến xem đông nườm nượp.
Viên Mục ngồi trên công đường hỏi:
– Ai là Lý Lang?
Lý Lang quỳ phục dưới đất đáp:
– Chính là tiểu nhân.
Viên Mục vừa cười vừa đứng dậy đỡ Lý Lang lên, hai tay chắp lại nói:
– Chúc mừng, chúc mừng, có thêm quý tử.
Lý Lang và mọi người đều ngạc nhiên không biết quan huyện tại sao lại nói như vậy.
– Viên Mục thấy quang cảnh như thế, thở dài nói:
Also Read: Uông Huy Tổ xử vụ án ruộng đất
Các người quả thật là ngu xuẩn, thật đúng là có phúc mà không biết hưởng phúc.
– Nói đoạn quay sang hỏi bố mẹ và bố vợ Lý Lang:
Các người có biết chữ không?
– Họ trả lời:
Không biết chữ.
– Viên Mục cười nói:
Vụ kiện hôm nay chính là do duyên cớ hai gia đình đều không được học hành. Các ngươi đều biết, từ cổ đến nay tương truyền chuyện Lão Tử đầu thai từ hươu trắng, Quỷ Phương Xuyên Kiếp sinh sáu con, những chuyện hoang đường như thế cố nhiên không phải nói, nhưng chuyện Lương Doanh mang thai quá kỳ mà sinh được một nam một nữ, Từ Hiếu Mục sinh ra cũng là do đẻ sớm. Sinh đẻ có đẻ sớm đẻ muộn, chuyện này trong sử sách đều có ghi. Tóm lại, trẻ đẻ thừa tháng thì tiếp nhận đầy đủ nguyên khí của cơ thể mẹ nên sinh ra sẽ trường thọ; trẻ đẻ thiếu tháng thì tiếp nhận những tính chất của mẹ nên sinh ra sẽ phú quý. Ví như ta đây cũng chỉ mới năm tháng đã ra đời, tuy là không có tài năng vượt bậc mà còn vào được viện hàn lâm, được bổ nhiệm làm quan địa phương nữa là.
– Lý Lang và người nhà nghe những lời của quan huyện đều há hốc mồm đứng ngây ra, mặt lộ vẻ ngượng nghịu.
Viên Mục thấy mọi người bán tín bán nghi thì lại nói với Lý Lang:
– Nếu ngươi không tin lời ta ngươi có thể ra nhà sau mà hỏi mẹ ta.
Lý Lang quả nhiên cũng chạy đi hỏi. Lát sau, hớn hở đi ra, quỳ xuống cúi đầu nói với Viên Mục.
– Đại nhân minh xét, lời quả không sai. Tiểu nhân đáng chết, suýt nữa nghi oan cho vợ. Đều là do chúng tôi không học hành, không thông hiểu đạo lý. Sau này nhất định sẽ cho con trai đi học tử tế.
Viên Mục nghiêm nghị nói:
– Các người là người có tình có nghĩa, nhất định không được làm trái lời ta.
Mọi người đều cúi đầu đồng ý, thế là mối ngờ vực của hai gia đình đã được giải toả, lại hoà thuận như lúc đầu.
